THUẬT NGỮ CHỈ CỬ ĐỘNG CƠ BẢN TRONG CHUYỂN ĐỘNG HỌC
Trong quá trình đào tạo cho PT có một phần các bạn có thể cảm thấy rất khó hiểu và nắm bắt, đó là khi học về kiến thức về các mặt phẳng chuyển động và các chuyển động trong các mặt phẳng này với vô vàn thuật ngữ nhìn lạ và khó đọc như Sagital, Abduction, Dorsiflexion ... Thú thực với bạn rằng, đây cũng là phần rất khó giảng với những người master chúng tôi, vì thế trong bài viết này tôi sẽ chia sẻ với các về việc:
1. Vì sao ta cần học về các mặt phẳng chuyển động và tên các chuyển động
2. Ý nghĩa của các thuật ngữ
3. Nguyên tắc gọi tên, đặt tên
Thuật ngữ chỉ cử động cơ bản trong chuyển động học
LÝ DO TA CẦN HỌC VỀ CÁC THUẬT NGỮ CHUYỂN ĐỘNG HỌC
Trong đời sống bạn có thể dùng từ ngữ một cách vô tội vạ, giống như: mặc áo ba lỗ cho “nó” mát. Nhưng trong khoa học một từ ngữ phải có ý nghĩa rõ ràng, không bị nhầm lẫn. Bởi vậy khi bạn mô tả cử động hay hướng dẫn 1 người theo cách: nâng cánh tay lên! Vậy thì người thực hiện có thể không hiểu mình phải nâng cánh tay ra phía trước, ra phía sau hay sang ngang? Để giải quyết tình trạng không rõ ràng này mà ta có các thuật ngữ chỉ chuyển động. Vì sao ta lại phải học về 3 mặt phẳng chuyển động? Thực chất nếu nhớ lại hồi học cấp 3, chúng ta vẫn thường phải vẽ 3 mặt phẳng (hình chiếu) trong bộ môn vẽ kỹ thuật. Đó là hình chiếu đứng, hình chiếu bằng và hình chiếu cạnh.
3 góc nhìn 1 vật thể là thứ chúng ta thấy
Bởi thế mà trong quan sát chuyển động của một người trong không gian 3 chiều chúng ta cũng có ba mặt phẳng tương tự:
1. Sagittal = Hình chiếu cạnh, khi bạn nhìn 1 người từ phía ngang thân
2. Frontal = Hình chiếu đứng, khi bạn nhìn 1 người từ phía trước (hoặc sau)
3. Transverse = Hình chiếu bằng, khi bạn nhìn 1 người 1 phía trên xuống (hoặc dưới lên)
3 mặt phẳng chuyển động
Ý NGHĨA CỦA CÁC THUẬT NGỮ
Trước khi nói về các chuyển động diễn ra trong mỗi mặt phẳng, tôi sẽ nói về nguyên tắc gọi tên chuyển động: Tên chuyển động = Tên khớp + Hướng chuyển động
Tên khớp là vị trí khớp chuyển động diễn ra, ta có ankle = mắt cá, knee = đầu gối, hip = háng, spine = xương sống, cervical = cổ, shoulder = vai, elbow = khửu tay (củi trỏ). Lưu ý: Người ta gọi cử động xuất phát từ tư thế đứng giải phẫu (đứng thẳng, hai tay buông sát thân, mắt nhìn ra phía trước).
Hướng chuyển động thường có đuôi -ion, vì nó là danh từ:
1. Flexion là chuyển động GẬP diễn ra trong mặt phẳng Sagittal, thường là khi ta di chuyển ra phía trước
2. Extension, ngược lại với flexion là chuyển động DUỖI, cũng diễn ra trong Sagittal, thường là khi ta di chuyển ra phía sau
3. Abduction là chuyển động MỞ, diễn ra trong mặt phẳng Frontal, thường là khi bạn đưa tay chân sang ngang
4. Adduction, ngược lại là chuyển động KHÉP, hai từ này chỉ khác duy nhất chữ b và chữ d, đọc rất hao nhau.
Chuyển động gập và duỗi
Chuyển động mở và khép
Trong mặt phẳng Transverse, chúng ta có toàn các chuyển động xoay:
1. Internal rotation hay Medial rotation là khi ta khi ta quay một khớp theo hướng vào phía trong
2. External rotation hay Lateral rotation là khi ta khi ta quay một khớp theo hướng ra phía ngoài
3. Chuyển động đưa cánh tay từ ngang thân ra trước mặt được gọi là Horizontal Adduction (khép cánh tay theo phương ngang) như khi bạn tập Cable Fly, ngược lại với nó là Horizontal Abduction như khi bạn tập Reverse Fly.
Chuyển động xoay
CÁCH NHỚ CHUYỂN ĐỘNG NÀO Ở MẶT PHẲNG NÀO
Có ba cách thường được các Master sử dụng để giúp người học nhớ được chuyển động nào thuộc mặt phẳng nào:
1. Cách 1 - Chuyển động theo hình chiếu: Cách này cũng giống như khi bạn học vẽ kỹ thuật, một chuyển động chỉ diễn ra trong một mặt phẳng khi bóng của cơ thể chuyển động trong mặt phẳng đó. Ví dụ khi bạn Abduct cánh tay (đưa sang ngang) thì bạn sẽ thấy bóng mình di chuyển trong mặt phẳng Frontal (hình chiếu đứng), nhưng trong mặt phẳng Saggital sẽ không thấy.
2. Cách 2 - Chuyển động không phá mặt phẳng: Tưởng tượng mặt phẳng là những tấm kính đặt song song suốt cơ thể bạn, chuyển động trong một mặt phẳng sẽ không được “phá vỡ” nó.
3. Cách 3 - Trục của chuyển động: Trục chuyển động khớp vuông góc với mặt phẳng nào thì chuyển động diễn ra ở mặt phẳng đó. Ví dụ khi bạn thực hiện Elbow Flexion (gập khửu tay), trục quay của nó vuông góc với mặt phẳng Sagittal, nên chuyển động này thuộc mặt phẳng Sagittal.
